Anoreksiya Nervoza (AN), en ciddi ve potansiyel olarak en ölümcül ruh sağlığı bozukluklarından biridir. Genellikle ergenlik döneminde veya erken yetişkinlikte başlayan bu yeme bozukluğu, kişinin yaşına, cinsiyetine ve fiziksel sağlığına göre normal kabul edilen en düşük kilonun bile altında bir vücut ağırlığını koruma çabası, yoğun kilo alma korkusu ve vücut şekli veya ağırlığı ile ilgili algı bozukluğu ile karakterizedir. AN, sadece psikolojik bir mücadele değil, aynı zamanda kalp, kemik ve hormonal sistemler üzerinde kalıcı hasara yol açabilen ciddi bir tıbbi durumdur.
Anoreksiya Nervoza Nedir?
Bu bozukluğa sahip bireyler genellikle iştahlarını kaybetmezler, aksine açlık hislerine rağmen yemeyi reddederler. Hastalığın temelinde, kişinin kendi vücut ağırlığı ve şekli hakkında çarpıtılmış bir algıya sahip olması ve bu algı nedeniyle sürekli olarak kalori alımını kısıtlaması yatar. Bu durum, bireyin benlik saygısının neredeyse tamamen vücut ağırlığı ve şekli tarafından belirlenmesine yol açar.
A. Enerji Alımının Kısıtlanması
Gereksinimlere göre enerji alımının kısıtlanması, kişinin yaşı, cinsiyeti, gelişimsel seyri ve fiziksel sağlığı bağlamında, belirgin derecede düşük bir vücut ağırlığına yol açar. Belirgin derecede düşük kilo, normal kabul edilen en düşük kilonun altında veya çocuk ve ergenler için beklenen en düşük kilonun altında olarak tanımlanır.
B. Yoğun Kilo Alma Korkusu
Belirgin derecede düşük kiloda olmasına rağmen, kilo almaktan veya şişmanlamaktan yoğun bir korku duyma veya kilo alımını engelleyen kalıcı davranışlarda bulunma. Bu korku, genellikle mantık dışıdır ve kilo kaybı arttıkça azalmak yerine artar.
C. Vücut Şekli ve Ağırlığı Algısında Bozukluk
Kişinin kendi vücut ağırlığı veya şeklini algılama biçiminde bozukluk, düşük vücut ağırlığının ciddiyetini inkâr etme veya benlik değerlendirmesini vücut şekli ve ağırlığına aşırı derecede bağlama.
Alt Tipler
DSM-5, AN’yi iki alt tipe ayırır:
1.Kısıtlayıcı Tip: Son üç ay içinde, kişi tekrarlayan tıkınırcasına yeme veya çıkarma (kusma, laksatif/diüretik/lavman kötüye kullanımı) davranışlarında bulunmamıştır. Kilo kaybı, diyet, oruç ve/veya aşırı egzersiz yoluyla sağlanmıştır.
2.Tıkınırcasına Yeme/Çıkarma Tipi: Son üç ay içinde, kişi tekrarlayan tıkınırcasına yeme veya çıkarma davranışlarında bulunmuştur.
Anoreksiya Nervoza’nın Fiziksel ve Psikolojik Etkileri
AN’nin yol açtığı yetersiz beslenme, vücudun tüm sistemlerini etkileyen ciddi tıbbi komplikasyonlara neden olur.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
AN’nin gelişimi, Bulimiya Nervoza’da olduğu gibi, çok faktörlüdür:
•Genetik ve Biyolojik: Yeme bozuklukları ve duygudurum bozuklukları için aile öyküsü, genetik yatkınlığı işaret eder. Beyindeki serotonin ve dopamin gibi nörotransmitterlerin işlev bozuklukları da rol oynar.
•Psikolojik: Mükemmeliyetçilik, düşük benlik saygısı, kontrol ihtiyacı ve olumsuz duygularla başa çıkmada zorluklar önemli risk faktörleridir.
•Çevresel ve Sosyo-Kültürel: Medyanın dayattığı zayıflık ideali, akran baskısı ve bazı spor dallarında (bale, jimnastik) vücut ağırlığına verilen aşırı önem tetikleyici olabilir.
Tedavi Yöntemleri ve Profesyonel Destek
Anoreksiya Nervoza, hayatı tehdit eden doğası nedeniyle acil ve yoğun tedavi gerektirir. Tedavinin ilk ve en önemli hedefi, kişinin tıbbi stabilizasyonunu sağlamak ve sağlıklı bir kiloya ulaşmasını sağlamaktır.
1. Aile Temelli Terapi
Ergenler için AN tedavisinde en etkili ve kanıta dayalı psikoterapi yöntemidir. Ebeveynleri çocuğun yeme davranışını normalleştirmede aktif rol almaya teşvik eder.
2. Bireysel Psikoterapi
Yetişkinler için Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) AN’nin bilişsel ve davranışsal bileşenlerini hedef alır.
3. İlaç Tedavisi
AN’nin temel belirtileri için spesifik bir ilaç olmamakla birlikte, eşlik eden depresyon, anksiyete veya obsesif-kompulsif belirtileri yönetmek için antidepresanlar veya antipsikotikler kullanılabilir.
AN’nin tedavisinde multidisipliner bir ekip (psikiyatrist, psikolog, beslenme uzmanı ve dahiliye uzmanı) şarttır. Eğer siz veya bir yakınınız Anoreksiya Nervoza belirtilerini taşıyorsa, vakit kaybetmeden profesyonel yardım almanız hayati önem taşır. Karadeniz Bölgesi’nde, yeme bozuklukları konusunda uzmanlaşmış bir ekibe sahip Samsun Psikiyatri merkezleri, doğru tanı ve kişiselleştirilmiş tedavi planı oluşturma konusunda önemli bir destek sağlamaktadır.
İyileşme
Anoreksiya Nervoza’dan iyileşme uzun, zorlu ama kesinlikle mümkün olan bir süreçtir. İyileşme, sadece kilo alımını değil, aynı zamanda kişinin vücut algısını düzeltmesini, duygularını yiyecek dışında sağlıklı yollarla yönetmeyi öğrenmesini ve benlik saygısını yeniden inşa etmesini gerektirir.
Destek arayanlar, Samsun Psikiyatri kliniklerinde sunulan yeme bozuklukları tedavi süreci hakkında bilgi alabilirler. Süreç bireyin hem fiziksel hem de ruhsal sağlığını bütüncül bir şekilde ele alır ve aile üyelerine de destek sunar.
Unutulmamalıdır ki, Anoreksiya Nervoza tedavi edilebilir bir hastalıktır. Kendinize veya sevdiklerinize bu zorlu süreçte rehberlik edecek güvenilir bir Samsun Psikiyatri uzmanına başvurmak, atılacak en önemli ilk adımdır. Profesyonel destekle, bu yaşamı tehdit eden bozukluğun üstesinden gelinebilir ve birey sağlıklı, tatmin edici bir yaşama geri dönebilir.
